Τα τελευταία χρόνια, η εκτροφή γουνοφόρων ζώων έχει εξαπλωθεί σε πολλές χώρες, λόγω της αυξημένης τους ζήτησης στην αγορά. Τα ζώα που εκτρέφονται, έχουν συναρμοστεί πλήρως με τις συνθήκες εκτροφής και τα κτηνοτροφικά συστήματα έχουν εξελιχθεί αρκετά για να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Τα συστήματα αυτά συμβάλλουν στην ευημερία τους, εξασφαλίζοντας υψηλής ποιότητας προστασία, στέγαση, κάλυψη διατροφικών αναγκών και έλεγχο των ασθενειών.

Κύριος σκοπός της εκτροφής γουνοφόρων ζώων είναι η αξιοποίηση τη γούνας τους ως ένδυμα ή για στόλισμα ενδυμάτων. Όσον αφορά την πρώτη ύλη που χρησιμοποιούν, οι βιοτεχνίες επεξεργασίας γούνας χωρίζονται σε δύο επιμέρους κατηγορίες:

• Βιοτεχνία επεξεργασίας δέρματος: Επεξεργασία του δέρματος μετά από αφαίρεση του κεφαλιού, των ποδιών και της ουράς για την παρασκευή γούνας.
• Βιοτεχνία επεξεργασίας αποκομμάτων: Επεξεργασία των άκρων του δέρματος που έχουν αποκοπεί (κεφάλι, πόδια, ουρά). Συνήθως τα προϊόντα που παράγονται από τα αποκόμματα είναι φθηνότερα.

Το 85% της παγκόσμιας παραγωγής γούνας προέρχεται από εξημερωμένα ζώα. Τα γουνοφόρα ζώα διακρίνονται για το ελκυστικό τους τρίχωμα, με κύριο χαρακτηριστικό του την απαλότητα και την μεγάλη πυκνότητά του. Τα κυριότερα είδη γουνοφόρων ζώων είναι τα μινκ, η αλεπού, το τσιντσιλά και ο κάστορας:

• Μινκ: Πρόκειται ίσως για το σημαντικότερο εκτρεφόμενο είδος. Είναι σαρκοφάγο θηλαστικό, με καταγωγή από τη Β. Αμερική με σκούρο καφέ ή μαύρο τρίχωμα. Συναντάται σε δάση κοντά σε καλλιεργήσιμες περιοχές και σε βουνά, ενώ έχει ιδιαίτερη προτίμηση τις υδάτινες περιοχές.
• Αλεπού: Ανήκει στα σαρκοφάγα θηλαστικά του γένους Αλώπηξ, με κύριο χαρακτηριστικό τη μακριά θυσανωτή ουρά και το μυτερό ρύγχος της. Το κυριότερο από τα είδη της είναι η κοινή αλεπού που φέρει κόκκινο τρίχωμα και συναντάται σε ορεινές περιοχές της χώρας.
• Τσιντσιλά: Το τσιντσιλά είναι τρωκτικό που φέρει γκριζωπό, αρκετά μαλακό τρίχωμα, ευαίσθητο κατά την επεξεργασία. Θεωρείται από τα ακριβότερα δέρματα γούνας στην αγορά.
• Κάστορας: Μεγάλο, νυκτόβιο τρωκτικό που ζει κυρίως στο νερό. Λόγω του εξαιρετικού τριχώματος, το ενδιαφέρον για επεξεργασία του δέρματός του έχει αυξηθεί αρκετά. Έτσι, ο πληθυσμός καστόρων έχει μειωθεί αισθητά παγκοσμίως και μέχρι σήμερα έχουν επιβιώσει δύο μόνο είδη, ο Αμερικανικός και ο Ευρασιατικός.

Οι περιβαλλοντικές συνθήκες, η διατροφή και η γενική κατάσταση της υγείας τους, αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του δέρματος από την εκτροφή έως και τη θανάτωση των γουνοφόρων ζώων. Το κλίμα στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας θεωρείται κατάλληλο για την εκτροφή τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα ζώα που προορίζονται για γούνα παγιδεύονται και σκοτώνονται χωρίς τη χρήση όπλων που θα κατέστρεφαν τη γούνα. Έπειτα το ζώο γδέρνεται.

Στέγαση

Πρωταρχικός παράγοντας για την σωστή εκτροφή τους, είναι η επιλογή του χώρου εγκατάστασης του εκτροφείου. Θα πρέπει να είναι απομονωμένο (μακριά από το θόρυβο των πόλεων) και να περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση. Ο σωστός φωτισμός θεωρείται αναγκαίος για την ανάπτυξη τους. Προτιμώνται περιοχές με επαρκή ηλιοφάνεια, ωστόσο θερμοκρασίες άνω των 40-41 ^οC είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες. Το περιβάλλον στο οποίο στεγάζονται τα ζώα θα πρέπει να είναι ευρύχωρο, με κλουβιά στα οποία θα μπορούν να νιώθουν άνετα, δημιουργώντας την αίσθηση ότι βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον.

Διατροφή

Η ευημερία και η ποιότητα του δέρματός τους εξαρτώνται άμεσα από την ποιότητα και τη σύσταση της τροφής τους. Η επιλογή της σωστής τροφής είναι εξαιρετικής σημασίας, καθώς οι διατροφικές ανάγκες διαφέρουν από είδος σε είδος. Η περίοδος γαλακτογονίας και τα αρχικά στάδια ανάπτυξης των νεογνών (Μάιο – Ιούνιο), θεωρείται η πιο απαιτητική περίοδος. Η τροφή θα πρέπει να είναι πλούσια σε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να περιλαμβάνει πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, βιταμίνες (Α, Ε, θειαμίνη, κλπ.), ιχνοστοιχεία (ασβέστιο, κάλιο, φώσφορος) και λίπη. Τα λίπη αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας και είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη ευλύγιστου και ωραίου τριχώματος.

Οι τροφές που περιέχουν τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία μπορεί να είτε φυτικής (ενσιρώματα, λαχανικά, πατάτες) είτε ζωικής (κρέας βοοειδών) προέλευσης. Συνήθως οι κτηνοτρόφοι προσθέτουν αντιβιοτικά στις τροφές, κυρίως για προληπτικούς λόγους. Εάν η εκτροφή γίνεται κάτω από σωστές συνθήκες διατροφής, το ζώο αναπτύσσεται ικανοποιητικά και κατ’ επέκταση διασφαλίζεται η ποιότητα της γούνας του.

Ασθένειες γουνοφόρων ζώων

Κατά τη διάρκεια εκτροφής τους, τα γουνοφόρα ζώα προσβάλλονται από διάφορες ασθένειες, που οφείλονται κυρίως σε ιούς και παράσιτα, αλλά και από λανθασμένη διατροφή. Οι σημαντικότερες από αυτές, είναι η νόσος της γαλουχίας, η υπερκεράτωση, η αβιταμίνωση Β2 και η αλλαντίαση. Εάν δεν εντοπιστούν και αντιμετωπιστούν έγκαιρα, προκαλούν στο ζώο έλλειψη χρώσης τριχώματος, υποβάθμιση της ποιότητας της γούνας, παράλυση, εξανθήματα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν και στο θάνατο.

Επεξεργασία δέρματος

Μετά τη θανάτωση του ζώου, ακολουθεί το γδάρσιμο, το οποίο μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους:

• Ανοιχτό: Χάραγμα μιας τομής στην κοιλιά του ζώου ή στα πόδια. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται για μεγάλα ζώα (αρκούδες, τίγρεις, κλπ).
• Τραβηχτό: η πιο συνηθισμένη μέθοδος, με χαράγματα στα τέσσερα πόδια και την ουρά και τράβηγμα του δέρματος προς το κεφάλι. Χρησιμοποιείται για όλα τα μικρά ζώα (ερμίνες, αλεπούδες, νυφίτσες, κλπ).
• Σε σάκο: Η μέθοδος αυτή δεν χρησιμοποιείται πλέον και γινόταν με τράβηγμα του δέρματος από το κεφάλι.

Μετά το γδάρσιμο, τα δέρματα ξεραίνονται ή αλατίζονται και στη συνέχεια υποβάλλονται σε συστηματική επεξεργασία. Η επεξεργασία των δερμάτων περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια:

1. Φρεσκάρισμα: Το δέρμα βυθίζεται σε νερό για να αποκτήσει την αρχική του ευκαμψία.
2. Καθάρισμα: Πλήρης αφαίρεση των υπολειμμάτων κρέατος που τυχόν έχουν μείνει στο δέρμα και μπορεί να γίνει είτε με ειδικά μηχανήματα είτε με το χέρι.
3. Άργασμα: Εμπλουτισμός του δέρματος με ορυκτές ή φυτικές ουσίες για προστασία του από τη σήψη.
4. Λάδωμα: Το δέρμα λαδώνεται με σκοπό να γίνει πιο μαλακό.
5. Σκούπισμα: αφαίρεση του υπερβολικού λαδιού.

Εφόσον ολοκληρωθεί η κατεργασία, μερικά δέρματα είναι έτοιμα για χρήση (βιζόν, αλεπού). Ωστόσο, ορισμένα δέρματα χρειάζονται περαιτέρω επεξεργασία, όπως στάρωμα και βάψιμο, αφαίρεση των άγριων τριχών ή και ξύρισμα. Για το ξύρισμα χρησιμοποιείται ειδικό μηχάνημα, ώστε οι τρίχες να κόβονται στο ίδιο ύψος.